Ülkemizde mide ve kalın bağırsak kanserleri en sık görülen kanser türleri arasında bulunmaktadır. Mide ve kolon kanserinin erken teşhisinde altın standart olarak kabul edilen, sindirim sistemine ait birçok hastalığın hem teşhisinde hem de tedavisinde kullanılan endoskopi ve kolonoskopi nedir?

Endoskopi nedir ve ne için yapılmaktadır?

Ucunda kamera olan 8-12 mm çapındaki kıvrılabilen bir alet yardımı ile üst gastrointestinal sistem denilen yemek borusu, mide, on iki parmak bağırsağının incelenmesine olanak veren işleme “üst sindirim sistemi endoskopisi” veya “gastrokopi” denilir. Endoskopi yemek borusu; mide ve on iki parmak bağırsağının rahatsızlıklarında nedenin ortaya çıkarılması amacıyla yapılan, oldukça etkin ve güvenilir bir yöntemdir.

Yemek borusu, mide, on iki parmak bağırsağının sürekli ve rahatsız edici şikayetlerinin nedenini araştırmak ve gerekli durumlarda biyopsi alınarak mikroskobik incelemenin ardından kesin tanının konulması amacıyla yapılmaktadır. Helicobakteri pilori denilen bakterinin midede varlığını araştırmak için parça alınmasına, mide poliplerinin alınmasına ve mide kanamalarında uygun durumlarda sklerotrapi yapılmasına olanak sağlar.

Endoskopi nasıl yapılmaktadır?

Üst sindirim yolunun dayanıklılığını azaltarak, işlem sırasında kanama olasılığını arttıran kan sulandırıcı ve ağrı kesici ilaçları da işlemden 5 gün önce kesilmesi gerekmektedir. İşlemin 8 saat öncesinden başlanarak hiçbirşey yenilmemeli ve içilmemelidir. İşlemden önce hastaya damardan sedo-analjezi verilir ve ağızdan giriş işlemi yapılır. Görevli hemşire, hastanın sol yanı üzerine yatmasını ister. Var ise takma dişler ve gözlük çıkartılır. Hastanın ağzına inceleme borusunu ısırarak içindeki iletken tellere zarar vermesini önlemek için ortasında delik olan ısırmayı engelleyici bir ağız koruması yerleştirilir. İşlem 10-15 dk. sürmektedir. İşlem sırasında mideyi şişirmek için verilen hava, işlem sonunda geri boşaltılmaktadır. Hasta anesteziden çabuk uyanır ama ilacın etkisi bir kaç saat devam edebilmektedir. Hasta işlemden sonra en az yarım saat dinlenmelidir. Hastanın yanında gelen sorumlu bir yetişkin eşliğinde eve gitmesine izin verilir ancak hasta araç kullanamaz.

Endoskopi hangi durumlarda yapılır?

1.Yemek borusu ile ilgili problemler; Yutma güçlüğü, ağrılı yutma gıda maddelerinin yutulmasında takılma hissi,

2.Mide ile ilgili problemler; Tıbbi tedaviyle geçmeyen ekşime ve yanmalar, karnın üst kısmında şişkinlik ve ağrı, tedaviye dirençli kansızlık, nedeni bilinmeyen ani ve hızlı kilo kayıpları, kahve telvesi şeklinde veya kırmızı kan kusma, büyük abdest renginin katran renginde olması, ağza acı su gelmesi, nedeni bilinmeyen kusma.

Kolonoskopi nedir ve nasıl uygulanmaktadır?

Kalın bağırsak için uygulanacak endoskopiye ise “kolonoskopi” adı verilir. Kolonoskopi, kalın bağırsağın sonlanım kısmı olan terminal ileum kamera sistemi ile görüntülenmesini sağlamaktadır. Kalın bağırsağın görüntülenmesinde altın standart olan kolonoskopi sayesinde kanserin öncü levizyonları saptanır ve ilerlemeden kolonoskopi sırasında tedavi edilebilir.

Kolonoskopi, içinde fiber optik kablosu, kamerası ve kanalları olan esnek bir cihazdır. Bağırsakların boşalması için 24 saat öncesinden başlamak üzere hastaya sadece tanesiz çorba, et suyu, meyve suyu ve su tüketeceği bir diyet verilmektedir. Bağırsak temizliğinin tam olarak yapılması için bir gece önce ve işlemin yapılacağı gün bazı ilaçlar kullanır. Hastaneye geldikten sonra hastanın damar yolu açılır, tansiyon ve nabzı ölçülür. Genel anesteziye ihtiyaç duyulmayan bu işlemde hasta odaya alındıktan sonra sedo-analjezi ile uyutulur. Böylece hasta işlem sırasında ağrı ve sancı hissetmez. Eğer müdahale gerekmiyorsa işlem 15-20 dakikada bitmektedir. Polip çıkartılacaksa süre 30-40 dakikaya kadar uzayabilmektedir. Kolonoskopiden 15 dk. sonra hasta uyanır ancak birkaç saat daha ilacın etkisi altında kalabileceği için tıpkı endoskopide olduğu gibi hastanede dinlenmektedir.

Kolonoskopi ile hangi hastalıklar teşhis edilmektedir?

Kolon kanseri taramasının dışında, inflamatuar bağırsak hastalıkları başlığı altında yer alan ülseratif kolit ve Crohn hastalığında da hem teşhiste hem de takiplerde kolonoskopiden yararlanılmaktadır. Özellikle ülseratif kolitte süreç 7-8 yılı geçmiş ise kanser riski artar ve bu nedenle yılda birkez kolonoskopi ile tarama önerilir.

Kolonoskopi sırasında tedavi

Kolonoskopi esnasında saptanan kolon polipleri çıkartılarak kolon kanserinin gelişimi de önleniyor. Ayrıca kolonoskopi ile bağırsak içerisindeki yabancı cisimler çıkartılabiliyor, darlıklar balonla ya da stent yerleştirilerek açılıyor. Alt gastrointestinal sistemde kanamaya yol açan lezyonlara koagülasyon tedavisi yapılarak kanama kontrolü sağlanıyor. Bağırsakta tıkanıklığa yol açan ve bağırsak anslarının birbirinin içerisine katlanması olarak tariflenen “volvulus” gibi durumlarda dekompresyon uygulanarak bağırsak tıkanıklığı operasyona gerek kalmadan açılabilmektedir.